1. Düzenlemenin Amacı
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 172. maddesi, şüpheli veya sanık adına kayıtlı taşınır veya taşınmaz mallar üzerinde arama ve el koyma kararının hâkim tarafından nasıl verileceğini açıklar. Bu hüküm, maddî gerçeğin ortaya çıkarılması ve delillerin muhafazası bakımından kritik öneme sahiptir.

2. Karar Yetkisi ve Somut Delil Zorunluluğu

  • Yetkili merci: Arama ve el koyma kararını sadece sulh ceza hâkimi verebilir.
  • Somut olgu şartı: Karar verilmesi için özgül delil göstergesi (somut emare) gereklidir; genel şüphe veya ezber suç delili yeterli değildir.
  • Delil yeterliliği: Dosya kapsamı ve yerleşim yeri keşif raporu, bilirkişi incelemesi gibi ek emareler doğrultusunda hâkim tarafından değerlendirilir.

3. Kararın Şartları
CMK m. 172’ye göre hâkimin;

  1. Suçun işlendiğine dair makul kuşku bulunması,
  2. Arama ve el koymanın delillerin elde edilmesi veya muhafazası için zorunlu olması,
  3. Temel hak ve özgürlüklerle orantılı olması,
    durumunda karar vermesi zorunludur.

4. İfa Usulü ve Bildirim

  • Karar metni; aranacak yer veya mal, konusu, süresi (gerekirse sınırlama) ve delillerin niteliğini açıkça belirtir.
  • İfa zamanı: Karar derhal icra edilir; gece saat 22.00–06.00 arası yapılması özel durumlarda hâkim iznine bağlıdır.
  • Bildirimin kapsamı: Karar muhatabına ve varsa malikin veya öteki ilgililere bildirilir; tutanakla kayıt altına alınır.

5. Arama ve El Koyma Tutanağı

  • Tutanak içeriği: Karar tarih ve sayısı, icra memurları, aranan kişi veya yer, ele geçirilen deliller, şahit ve tanık bilgileri.
  • Kontrol: Şahitler veya itiraz edenler tutanağa şerh düşebilir; itiraz hâkim önünde değerlendirilir.

6. Hukuka Aykırılık Sonuçları

  • İptal davası: İlgililer, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde sulh ceza hâkimliğine iptal davası açabilir.
  • Delil yasağı: Usulsüz arama veya el koyma neticesinde ele geçirilen deliller, yasak delil kabul edilir ve kovuşturma aşamasında kullanılamaz.

7. Pratik Öneriler

  • Arama kararında belirtilen adres ve mal tanımı eksiksiz olmalı; aksi halde icra gecikebilir.
  • Arama sırasında fotoğraf veya video ile belgelemek, sonraki usulsüzlük itirazlarını zayıflatır.
  • Savunma avukatının karar öncesi dosya incelemesi ve delil eksikliğini yazılı olarak hâkime sunması, usul ihlâllerini önler.
  • Gece icrası gerektiren hallerde derdestlik gerekçesini karar metninde açıkça göstermek, hukuki savunmayı kolaylaştırır.

8. Özet ve Stratejik Yaklaşım
CMK m. 172, arama ve el koyma işlemlerini sıkı usul kurallarıyla sınırlar. Delil dengesi, hak ve özgürlüklerin korunması ve hâkim denetimi, süreçteki anahtar unsurlardır. Uygulamada; karar metni hazırlığı, tutanak düzeni ve itiraz haklarının zamanında kullanılması, hem savunma hem de kovuşturma makamları için güvence teşkil eder. Süreç boyunca titiz belge yönetimi ve hâkimlik nezdinde somut delil ortaya koyma stratejisi, hukuki riskleri minimize eder.