Miras hukukunun temel prensiplerinden biri, miras bırakanın malvarlığı üzerinde sınırsız tasarruf yetkisinin olmamasıdır. Bu ilkenin en önemli sonucu saklı paylı mirasçı kavramıdır. Türk Medeni Kanunu, bazı yakın hısımlara mirastan vazgeçilemeyecek oranda pay ayırmış ve bu kişileri “saklı paylı mirasçılar” olarak tanımlamıştır.
Bu yazıda; saklı paylı mirasçıların kimler olduğu, yasal hakları, saklı pay oranları ve miras bırakanın bu paylara aykırı tasarruflarının nasıl iptal ettirileceği gibi birçok sorunun cevabını bulacaksınız.
Saklı Paylı Mirasçı Nedir?
Saklı paylı mirasçı, yasal mirasçılar arasında yer alan ve Türk Medeni Kanunu’na göre miras bırakanın vasiyet veya bağış yoluyla miras dışında bırakamayacağı kişilerdir. Bu kişilerin hakları kanunla güvence altına alınmıştır ve ancak belirli koşullarda ortadan kaldırılabilir.
Saklı Paylı Mirasçılar Kimlerdir?
2025 yılı itibariyle Türk Medeni Kanunu’na göre saklı paylı mirasçılar şunlardır:
- Altsoy: Çocuklar, torunlar, onların çocukları (doğrudan aşağı soy)
- Anne ve baba: Yalnızca altsoy yoksa
- Sağ kalan eş
- Evlatlıklar: Altsoy gibi değerlendirilirler
Not: Kardeşler, büyükanne ve büyükbabalar saklı paylı mirasçı değildir.
Saklı Pay Oranları 2025
Türk Medeni Kanunu’na göre mirasçıların saklı pay oranları şöyledir:
| Mirasçı Grubu | Saklı Pay Oranı | Açıklama |
|---|---|---|
| Altsoy | Yasal miras payının 1/2’si | Çocuklara ayrılan pay |
| Anne – Baba | Yasal miras payının 1/4’ü | Altsoy yoksa geçerli |
| Eş (Altsoy varsa) | Yasal miras payının 1/4’ü | Sağ kalan eşin durumu |
| Eş (Anne-baba varsa) | Yasal miras payının 1/2’si | Duruma göre değişir |
Saklı Payın Korunması ve Vasiyetname İptali
Eğer miras bırakan vasiyetname ya da bağış yoluyla saklı payı ihlal etmişse, bu işlem geçersiz sayılmaz; ancak tenkis davası ile saklı payın iadesi sağlanabilir.
Tenkis Davası Şartları:
- Miras bırakanın ölümüyle dava açılabilir.
- Saklı payı aşan kısım için geçerlidir.
- Davalı, lehine tasarruf yapılan kişidir (örneğin bağış yapılan kişi).
- Süre: Öğrenmeden itibaren 1 yıl, her hâlükârda ölümden itibaren 10 yıl.
Saklı Paylı Mirasçının Hakları Nelerdir?
- Tenkis talep etme hakkı
- Mirastan feragat edilmediyse yasal mirasçılık hakkı
- Mirastan ıskat edilmediği sürece her durumda pay talebi
- Diğer mirasçılara karşı tasarrufun iptalini isteme
Mirastan Iskat ve Saklı Pay
Miras bırakan, ancak çok sınırlı şartlarda saklı paylı mirasçıyı mirastan ıskat (çıkarma) edebilir:
- Ağır suç işlenmişse (miras bırakana veya yakınlarına karşı)
- Yasal yükümlülükler yerine getirilmemişse
Iskat geçerli olsa bile bu durum yargı denetimine açıktır.
Saklı Payın İhlali Hangi Durumlarda Söz Konusu Olur?
- Mirasçının payını yok sayan vasiyetnameler
- Tapu devri gibi şeklen yapılmış bağışlar
- Ölümden kısa süre önce yapılan karşılıksız kazandırmalar
- Gerçek satış görünümünde yapılan hileli işlemler
Saklı Pay ve Tapu Davaları
Saklı pay ihlali tapuya yansımışsa, mirasçılar tapu iptal ve tescil davası açabilir. Örneğin; miras bırakan evini üçüncü kişiye bedelsiz devretmişse, tenkis oranında geri alınabilir.
Miras Sözleşmeleri ve Saklı Pay
Miras sözleşmeleri yapılırken de saklı pay dikkate alınmalıdır. Aksi halde sözleşme geçersiz değil; ama tenkis davasına konu olur.
Evlatlıkların Saklı Pay Hakkı Var mı?
Evet. Evlatlıklar, biyolojik çocuklar gibi altsoy sayıldığından saklı pay hakkına sahiptirler. Aynı şekilde evlat edinenin mirasından da pay alırlar.
Saklı Paylı Mirasçının Diğer Mirasçılara Karşı Davaları
Saklı payı ihlal edilen mirasçı şunları yapabilir:
- Tenkis davası açmak
- Tasarrufun iptali talebinde bulunmak
- Tapu iptal davası açmak
- Ortaklığın giderilmesini (izale-i şuyu) talep etmek
Saklı Pay ve Vergi Boyutu
Saklı payın iadesi vergiye tabi değildir çünkü bu kazanç değil, yasal hakkın korunmasıdır. Ancak tasarrufa konu mal varsa, taşınmaz devri vergiye tabi olabilir.
Saklı Paylı Mirasçıların Haklarını Koruma Yolları
- Miras bırakanın ölümünü belgeleyin.
- Veraset ilamı alın.
- Mirasın tespitini yapın (mal varlığı).
- Hakkınız ihlal edildiyse avukata başvurarak dava sürecine geçin.
Sonuç: Saklı Paylı Mirasçılık Hukukta Güvencedir
Saklı paylı mirasçılar, Türk Medeni Kanunu’nun mirasçılara tanıdığı en güçlü yasal korumalardan biridir. Miras bırakanın iradesine rağmen, kanunla güvence altına alınan bu hak, adaletli paylaşımı temin etmek için vardır. Eğer saklı payınız ihlal edilmişse zaman kaybetmeden yasal yollara başvurmak en doğru adımdır.
Bir yanıt yazın