Giriş

Türk Ceza Kanunu, bireylerin yaşam hakkını korumayı temel alan düzenlemelerden oluşur. Bu kapsamda, gebeliğin sonlandırılması, yani kürtaj işlemi de belli yasal şartlara bağlanmıştır. Bu alandaki ihlaller ise doğrudan ceza hukuku yaptırımına konu olur. TCK’nın 184. maddesi, usulsüz kürtaj suçunu düzenlemektedir.

Toplumda “izinsiz kürtaj”, “illegal düşük” gibi kavramlarla da anılan bu suç tipi, kamu sağlığı, hasta hakları ve yaşam hakkı açısından oldukça önemli bir alanı kapsar. Bu yazıda, TCK 184’ün neyi düzenlediği, kimler hakkında uygulanabileceği, cezaları, istisnaları ve Yargıtay kararları ışığında detayları ele alınacaktır.

TCK 184 Ne Diyor?

Türk Ceza Kanunu’nun 184. maddesi, rızaya dayalı olmayan veya yasal koşullar dışında yapılan kürtaj işlemlerini cezalandırır. Madde başlığı “Çocuk düşürtme” olup, beş fıkra halinde detaylandırılmıştır.

TCK 184’ün temel amacı, gebelik sonlandırma işlemlerinin belirlenen süre ve koşullara uygun biçimde yapılmasını sağlamaktır. Aksi halde işlem hem anne hem doktor hem de ilgililer açısından suç teşkil eder.

TCK 184’ün Hükümleri

1. Rıza Olmaksızın Kürtaj (1. Fıkra)

Kadının rızası olmadan çocuk düşürülmesi, 5 yıldan 10 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır. Rıza olmaksızın yapılan kürtaj, aynı zamanda kişilik haklarına ve beden dokunulmazlığına da ağır bir müdahaledir.

Bu durumda mağdur olan kişi doğrudan şikayet hakkına sahiptir.

2. Rızaya Rağmen Yasal Olmayan Kürtaj (2. Fıkra)

Kadının rızası olsa bile, tıbbi ve yasal koşullara uygun olmadan yapılan gebelik sonlandırma işlemleri de suçtur. Bu fiili gerçekleştiren kişiye 2 yıldan 4 yıla kadar hapis cezası verilir.

Yani rıza, suçun oluşumunu ortadan kaldırmaz. Örneğin, hamileliğin 10. haftasından sonra yapılacak kürtaj, annenin rızası olsa bile suç oluşturabilir.

3. Yetkili Olmayan Kişilerin Kürtaj Yapması (3. Fıkra)

Kürtaj işlemi, yalnızca hekimler tarafından yapılabilir. Yetkisiz kişilerce yapılan gebelik sonlandırmaları, ayrıca suç teşkil eder.

Bu durumda ceza artırılarak verilir ve faile ek yaptırımlar da uygulanabilir.

4. Kurumlarda İzinsiz Kürtaj (4. Fıkra)

Hekim olmayan kişilerin işlemi gerçekleştirmesi dışında, özel sağlık kuruluşlarında usule aykırı şekilde gebelik sonlandırılması hâlinde, kurum sorumluları hakkında da cezai işlem uygulanır. Ayrıca sağlık kuruluşunun faaliyeti geçici olarak durdurulabilir.

Bu maddeyle hem bireysel hem kurumsal sorumluluk hedeflenmiştir.

5. Mağdurun Şikayeti (5. Fıkra)

Kadının rızası olmadan yapılan çocuk aldırmalarda, şikayet aranmaksızın re’sen soruşturma yapılır. Ancak bazı özel durumlarda mağdurun şikayeti gerekir. Bu durumlar, olayın detaylarına göre mahkeme tarafından değerlendirilir.

Yasal Kürtaj Sınırı Kaç Haftadır?

Türk mevzuatına göre kürtaj işlemi:

• Gebeliğin ilk 10 haftası içinde yapılabilir.
• Kadının rıza beyanı zorunludur.
• Evli ise eşinin rızası da alınmalıdır.
• 18 yaş altı bireylerde veli veya vasinin onayı gerekir.

10 haftayı geçen gebeliklerde, kürtaj ancak annenin hayatı tehlikedeyse veya bebekte ağır bir anomali varsa ve bu durum sağlık raporuyla belgelenirse yapılabilir.

Bu tıbbi zorunluluklar dışında 10 haftadan sonra yapılan her kürtaj suçtur.

TCK 184 ve Hasta Hakları

Usulsüz kürtaj işlemi, aynı zamanda hasta haklarının ihlali anlamına gelir. Kadının vücut bütünlüğüne yönelik bir müdahale, açık ve bilgilendirilmiş rızaya dayanmıyorsa hem etik hem de hukuki açıdan kabul edilemez.

TCK 184 kapsamında açılan davalarda hasta rızası, bilgilendirme formları, uzman görüşleri gibi belgeler büyük önem taşır.

TCK 184 ve Doktorun Sorumluluğu

Hekimler açısından bu suçun oluşması, aynı zamanda mesleki disiplin sürecini de beraberinde getirir. Türk Tabipleri Birliği ve Sağlık Bakanlığı, usulsüz kürtaj yapan doktorlara idari yaptırımlar da uygulayabilir:

• Geçici veya sürekli meslekten men
• Özel hastanelerde çalışma yasağı
• Ruhsat iptali

Dolayısıyla hekimin hem ceza hukuku hem de idare hukuku yönünden ciddi sorumlulukları doğar.

TCK 184 Kapsamında Verilen Cezalar

Suçun niteliğine göre verilecek cezalar şu şekildedir:

• Kadının rızası yoksa: 5 ila 10 yıl hapis
• Rıza varsa ama tıbbi koşullara aykırıysa: 2 ila 4 yıl hapis
• Yetkisiz kişilerce yapılırsa: Artırımlı ceza
• Özel sağlık kuruluşlarında yapılırsa: İşletme hakkında faaliyetten men

Ayrıca yargılama sonunda cezanın ertelenip ertelenmeyeceği, HAGB uygulanıp uygulanmayacağı mahkeme takdirindedir.

Yargıtay Kararları Işığında Uygulama

Yargıtay’ın 2018 tarihli kararında, kadının bilgisi ve onayı dışında yapılan bir kürtaj işleminde kastın ve hukuka aykırılığın oluştuğu belirtilmiş, sanık hekime ceza verilmiştir.

Başka bir kararında ise, kadının eşinden habersiz kürtaj yaptırdığı olayda, eşin rızasının aranmaması gerektiğine hükmedilmiştir. Bu tür kararlar, kürtajın özel hayatla olan bağlantısını da ortaya koyar.

TCK 184 ve Ceza Soruşturması Süreci

Kürtajla ilgili hukuka aykırı bir işlem yapıldığı iddiası varsa, Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulabilir. Deliller arasında:

• Hasta kayıtları
• Kamera görüntüleri
• Tanık ifadeleri
• Ses kayıtları

gibi unsurlar bulunur.

Savcılık, olayın niteliğine göre soruşturma açar ve iddianame düzenleyerek kamu davası açabilir. Dava ceza mahkemesinde görülür.

Usulsüz Kürtaj ve Tazminat Davası

Ceza davasının yanında, mağdur kişi maddi ve manevi tazminat davası da açabilir. Örneğin:

• Anneyi rızası dışında kürtaja zorlayan bir kişi ya da hekim
• Doğurganlığını kaybeden mağdur
• Evlilik birliği içinde taraflardan birinin haberi dışında yapılan müdahaleler

bu durumlarda hem ceza hem de tazminat davaları gündeme gelebilir.

Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Sonuç

TCK 184, insan yaşamı, beden bütünlüğü ve tıbbi müdahale etiği açısından son derece hassas bir alanı düzenler. Kürtaj işleminin yasal sınırları dışında yapılması hem bireyler hem de sağlık çalışanları açısından ciddi hukuki sonuçlar doğurur. Bu nedenle hekimlerin dikkatli hareket etmesi, hastaların ise haklarının bilincinde olması gerekmektedir. Gerek savcılığa başvuru gerekse dava açma süreci titizlikle yürütülmelidir.