Giriş

Ceza yargılaması süreci pek çok kişi için karmaşık ve stresli olabilir. Özellikle ilk defa bir suçla karşı karşıya kalan bireyler açısından cezanın infaz edilip edilmeyeceği büyük önem taşır. İşte bu noktada karşımıza çıkan önemli uygulamalardan biri HAGB, yani Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasıdır. HAGB uygulaması, cezanın hukuken var olmasıyla birlikte, belirli şartların sağlanması hâlinde cezanın infaz edilmemesini ve sicile işlenmemesini sağlayan bir yargı kararıdır.

Bu yazıda HAGB nedir, hangi suçlarda uygulanır, şartları nelerdir, HAGB kararının sonuçları ne olur gibi tüm soruların yanıtlarını bulabileceksiniz.

HAGB Ne Demektir?

HAGB, “Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması” ifadesinin kısaltmasıdır. Türk Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 231. maddesinde düzenlenmiştir. Bu uygulama sayesinde, sanık hakkında verilen mahkumiyet hükmü belli şartlar dahilinde açıklanmaz; beş yıllık denetim süresi sonunda kişi hiçbir suç işlemezse, açıklanmayan hüküm hiç verilmemiş sayılır.

Yani sanık hakkında mahkemece verilen ceza ertelenir ve bu süre içerisinde yeni bir suç işlenmediği takdirde ortadan kaldırılır.

HAGB Kararının Hukuki Niteliği

HAGB, bir tür denetim mekanizmasıdır. Mahkeme, suç sabit olduğu hâlde, sanığın kişiliği, suçun işleniş şekli ve yargılama süreci dikkate alınarak, hükmü açıklamayı geri bırakabilir. Bu durumda kişi teknik olarak “suçlu bulunmuş” olur ancak ceza infaz edilmez ve sabıka kaydına da yansımaz.

Bu yönüyle HAGB, ceza yargılamasında hem sanığa ikinci bir şans tanır hem de yargı sisteminin yükünü hafifletir.

HAGB Uygulanma Şartları Nelerdir?

Bir mahkemenin HAGB kararı verebilmesi için şu şartların tamamının birlikte gerçekleşmesi gerekir:

1. Sanığa verilen ceza 2 yıl veya daha az süreli hapis ya da adli para cezası olmalıdır.
2. Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı mahkûmiyeti olmamalıdır.
3. Sanık, yargılama sürecinde pişmanlık göstermeli ve davranışları olumlu olmalıdır.
4. Zarar gören varsa, uğradığı zarar tamamen giderilmelidir.
5. Sanık, HAGB kararını kabul etmelidir. (Mahkeme HAGB uygulamak istese bile sanık kabul etmezse uygulanamaz.)

Eğer bu şartlardan biri bile eksikse, mahkeme HAGB kararı veremez.

HAGB Hangi Suçlarda Uygulanabilir?

HAGB, kural olarak hafif ve orta ağırlıktaki suçlar için öngörülmüştür. Ancak bazı suçlar HAGB kapsamının dışındadır. Uygulanabileceği bazı örnek suçlar şunlardır:

• Hakaret (basit şekli)
• Tehdit (mal varlığına yönelik)
• Kasten yaralama (basit tıbbi müdahale ile giderilebilecek)
• Hırsızlık (basit şekli ve ilk kez işlenmişse)
• Mala zarar verme

Ancak terör suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, anayasal düzene karşı işlenen suçlar gibi ağır suçlarda HAGB uygulanması kanunen mümkün değildir.

HAGB Kararı Verilirse Ne Olur?

HAGB kararı verildiğinde kişi hakkında verilen ceza infaz edilmez, yani kişi hapse girmez ve siciline işlenmez. Karar, 5 yıl (bazı suçlarda 3 yıl) boyunca denetim altında tutulur. Bu süre içerisinde sanık:

• Yeni bir suç işlemezse,
• Denetimli yükümlülüklere uyarsa (örneğin eğitime katılmak, belli kişilere yaklaşmamak vs.)

karar ortadan kaldırılır ve ceza hiç verilmemiş sayılır.

Ancak denetim süresinde tekrar suç işlenirse, bekletilen karar açıklanır ve ceza infaz edilir.

HAGB Kararı Sicile İşler mi?

HAGB kararı, adli sicil kaydına işlemez. Yani kişi sabıka kaydı alırken bu karar görünmez. Ancak bu karar adli arşiv kaydında tutulur ve yeni bir dava açıldığında geçmişte HAGB kararı olup olmadığı incelenir.

Bu yönüyle HAGB kararı, kamu kurumları tarafından özel sorgulamalarda (örneğin güvenlik soruşturması) görülebilir.

HAGB ve Denetim Süresi

Denetim süresi HAGB kararının belkemiğidir. CMK’ya göre bu süre:

• Bireysel suçlarda 5 yıldır.
• Çocuk sanıklar açısından 3 yıldır.

Bu süre içinde yeni bir suç işlenirse veya yükümlülükler ihlal edilirse mahkeme bekletilen hükmü açıklar ve ceza aynen infaz edilir.

Denetim süresi içinde sanığa yükümlülükler yüklenebilir. Örneğin:

• Bağımlılıkla mücadele eğitimi
• Mağdura yaklaşmama
• Kamu yararına bir eğitim programına katılma

Bu yükümlülüklere uymamak da HAGB kararının bozulmasına neden olabilir.

HAGB Kararına İtiraz Edilebilir mi?

Evet, HAGB kararına 7 gün içinde itiraz edilebilir. Karar kesinleşmeden önce sanık veya müdafii, karara itiraz edebilir. Bu itiraz, üst mahkeme (bir üst derece ceza mahkemesi) tarafından değerlendirilir. Ancak HAGB kararı temyize tabi değildir.

Sanığın HAGB’yi kabul etmesi zorunludur, mahkeme bu kararı resen veremez.

HAGB Kararının Bozulması Halinde Ne Olur?

Eğer sanık denetim süresi içinde yeni bir kasıtlı suç işlerse veya yükümlülüklerini yerine getirmezse, bekletilen hüküm açıklanır. Bu durumda sanık hakkında verilen mahkumiyet kararı artık kesinleşir ve infaz edilir.

Yani 1 yıl 6 ay hapis cezası HAGB ile uygulanmamışken, denetim süresi ihlal edilirse bu ceza doğrudan kesinleşmiş olur ve kişi hapse girebilir.

HAGB Kararının Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları:

• Ceza infaz edilmez.
• Sabıka kaydına işlemez.
• Sanık bir anlamda ikinci şansı elde eder.
• Topluma yeniden kazandırma amacı güder.

Dezavantajları:

• Denetim süresi boyunca yeni bir suç işlenirse ceza infaz edilir.
• Kamu görevliliği veya bazı özel iş başvurularında arşiv kaydı görülebilir.
• Kişi yükümlülüklere sıkı sıkıya uymak zorundadır.

HAGB Yerine Ne Zaman HAGB Uygulanmaz?

Bazı özel durumlarda HAGB kararı verilemez:

• Sanığın kasıtlı suçtan sabıkası varsa
• Verilen ceza 2 yıldan fazlaysa
• Sanık HAGB’yi kabul etmezse
• Suç mağdurunun zararı giderilmemişse
• Kanunda HAGB uygulanamayacağı açıkça belirtilmişse

Sonuç

HAGB, ceza yargılamasında mahkumiyetin sonuçlarını ortadan kaldırmaya yönelik önemli bir kurumdur. Özellikle ilk kez suç işleyen bireyler için rehabilitasyon fırsatı sunar. Ancak doğru değerlendirilmediğinde kişi için riskli sonuçlar da doğurabilir. Bu nedenle HAGB süreci profesyonel bir hukukçu eşliğinde yürütülmelidir.